† Ὕψωσις τοῦ Τιμίου καὶ Ζωοποιοῦ Σταυροῦ 14ην Σεπτεβρίου ! ! !

Τὸ 326 μ.Χ. ἡ Ἁγία Ἑλένη πῆγε στοὺς Ἁγίους Τόπους νὰ προσκυνήσει, καὶ νὰ εὐχαριστήσει τὸν Κύριο γιὰ τοὺς θριάμβους τοῦ γιοῦ της. 

Πηγαίνοντας ἐκεῖ ἡ Ἁγία Ἑλένη ἀρχίζει νὰ ἀναζητᾶ τὸν Τίμιο Σταυρό. Φτάνοντας στὸ Γολγοθὰ διατάζει νὰ γκρεμιστεῖ ὁ ναὸς τῆς Θεᾶς Ἀφροδίτης. 

Ἐκεῖ βρίσκουν τρεῖς σταυρούς. Καὶ μὴν ξέροντας ποιὸς ἀπὸ τοὺς τρεῖς εἶναι ὁ Τίμιος Σταυρὸς, ὁ Ἐπίσκοπος Ἱεροσολύμων, ἀκούμπησε κάποιας εὐσεβέστατης νεκρῆς γυναίκας τὸ σῶμα της διαδοχικὰ καὶ στοὺς τρεῖς σταυρούς. Μόλις ἀκούμπησε ἡ γυναίκα στὸν Τίμιο Σταυρὸ ἀναστήθηκε.

Μαθεύτηκε γρήγορα τὸ νέο καὶ πλῆθος κόσμου ἄρχισε νὰ ἔρχεται γιὰ νὰ προσκυνήσουν. Ὕψωσαν τὸν Τίμιο Σταυρὸ μέσα στὸ ναὸ καὶ σὲ μέρος ψηλὸ γιὰ νὰ μπορέσουν νὰ τὸν δοῦν καὶ νὰ τὸν προσκυνήσουν ὅλοι.

Ὁ Σταυρὸς εἶναι τὸ ὅπλο ὅλων τῶν χριστιανῶν κατὰ τοῦ διαβόλου.

Η τελετή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού

Στο τέλος της Δοξολογίας οι μεν χοροί, αφού μεταβούν στην βόρεια πύλη του ιερού Βήματος αρχίζουν το ασματικό «Άγιος ο Θεός» ο δε ιερέας στέκεται προ της αγίας Τράπεζας. Αφού θυμιάσει τον Τίμιο Σταυρό που βρίσκεται πάνω σε ευτρεπισμένο δίσκο με κλαδιά βασιλικού και τρία αναμμένα κεριά, σηκώνει τον δίσκο και τον θέτει επί της κεφαλής. Στρέφεται γύρω από την Αγία Τράπεζα από δεξιά προς τα αριστερά, και εξέρχεται από την βόρεια πύλη του Αγ. Βήματος. Κατέρχεται στις βασιλικές θύρες, ενώ προπορεύονται κατά τάξη οι λαμπαδούχοι, αυτοί που φέρουν τα εξαπτέρυγα, οι χοροί οι οποίοι ψάλλουν το ασματικό «Άγιος ο Θεός» και οι θυμιώντες τον τίμιο Σταυρό. Εκεί εισοδεύει στο μέσο του ναού-συνήθως στον σολέα-, γυρίζει τρεις φορές γύρω από ευτρεπισμένο τραπέζι, στέκεται μπροστά του κοιτώντας προς την ανατολή και, αφού οι χοροί ψάλλουν το ασματικό, υψώνει τον δίσκο και λέγει «Σοφία ορθή». Θυμιατίζει γύρω του σταυροειδώς ψάλλοντας «Σώσον, Κύριε τον λαό σου», το οποίο επαναλαμβάνει κάθε χορός από μία φορά. Ακολούθως ο ιερέας κάνει τρεις μετάνοιες, παίρνει στα χέρια του με κλάδους βασιλικού τον τίμιο Σταυρό και βλέποντας προς την ανατολή λέγει «Ελέησον ημάς, ο Θεός, κατά το μέγα έλεός σου, δεόμεθά σου, επάκουσον και ελέησον». Οι χοροί λένε το «Κύριε ελέησον», ενώ ο ιερέας, αφού σφραγίσει τρεις φορές με τον τίμιο Σταυρό κλίνει την κεφαλή, σκύβει ώστε να απέχει μια σπιθαμή από τη γη, και αφού τελειώσει η α’ εκατοντάδα σηκώνεται.
Έπειτα αφού στραφεί δεξιά, βλέπει προς τον βορρά, υψώνει τον τίμιο Σταυρό και λέγει «Έτι δεόμεθα υπέρ του ευσεβούς ημών έθνους, πάσης αρχής και εξουσίας εν αυτώ και εν τω κράτει ημών, του κατά ξηράν, θάλασσαν και αέρα φιλοχρίστου ημών στρατού και υπέρ του Κύριον τον Θεόν ημών επί πλέον συνεργήσαι και κατευοδώσαι αυτό εν πάσιν». Οι χοροί ψάλλουν το «Κύριε ελέησον», ενώ ο ιερέας αφού σφραγίσει και πάλι τρεις φορές με τον τίμιο Σταυρό, κλίνει την κεφαλή κλπ., σηκώνεται μέχρι να συμπληρωθεί η β΄εκατοντάδα.
Ακολούθως στρέφεται δεξιά, βλέπει προς την δύση και υψώνοντας τον τίμιο Σταυρό λέγει: «Έτι δεόμεθα υπέρ του Αρχιεπισκόπου…και πάσης της εν Χριστώ αδελφότητος». Οι χοροί ψάλλουν το «Κύριε, ελέησον» και ο ιερέας αφού σφραγίσει τρεις φορές με τον τίμιο Σταυρό, κλίνει την κεφαλή κλπ. και σηκώνεται μόλις συμπληρωθεί η γ΄ εκατοντάδα.
Μετά αφού ο ιερέας στραφεί στα δεξιά, βλέπει προς νότο και υψώνει τον τίμιο Σταυρό λέγοντας: «Έτι δεόμεθα υπέρ ελέους, ζωής, ειρήνης, υγείας, σωτηρίας, συγχωρήσεως και αφέσεως των αμαρτιών των δούλων του Θεού, επιτρόπων, ενοριτών και συνδρομητών της αγίας εκκλησίας ταύτης συν γυναιξί και τοις τέκνοις αυτών». Οι χοροί λένε το «Κύριε ελέησον», και ο ιερέας σφραγίζει και πάλι τρεις φορές κλπ. μέχρι να συμπληρωθεί η δ΄ εκατοντάδα.
Τέλος ο ιερέας στρέφεται προς τα δεξιά, βλέπει προς την Ανατολή και υψώνει τον τίμιο Σταυρό λέγοντας: «Έτι δεόμεθα υπέρ πάσης ψυχής χριστιανών ορθοδόξων, υγείας τε και σωτηρίας και αφέσεως των αμαρτιών αυτών ». Οι χοροί λένε το «Κύριε, ελέησον», ο ιερέας σφραγίζει τρεις φορές με τον τίμιο Σταυρό κλπ, μέχρι να συμπληρωθεί η ε΄ εκατοντάδα.
Ακολουθεί η κυρίως ύψωση. Ο ιερέας στέκεται μπροστά από το τραπέζι, βλέπει προς την ανατολή και υψώνει τον τίμιο Σταυρό ψάλλοντας το κοντάκιο «Ο υψωθείς εν τω σταυρώ εκουσίως», ευλογεί με τον τίμιο Σταυρό τον λαό, εναποθέτει αυτόν στο δίσκο και τον προσκυνεί ψάλλοντας: «Τον σταυρόν σου προσκυνούμεν Δέσποτα, και την αγίαν σου Ανάστασιν δοξάζομεν». Κάθε χορός το επαναλαμβάνει από μία φορά. Κατόπιν οι χοροί ψάλλουν τα ιδιόμελα «Δεύτε, πιστοί» κλπ. Ακολούθως προσέρχεται ο λαός στην προσκύνηση του τιμίου Σταυρού και λαμβάνει κλάδο βασιλικού από τον ιερέα. Όταν ολοκληρωθεί η προσκύνηση ο β΄ χορός ψάλλει το απολιτίκιο «Σώσον Κύριε τον λαόν σου».

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος α’.

Σῶσον Κύριε τὸν λαόν σου, καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου, νίκας τοῖς Βασιλεῦσι, κατὰ βαρβάρων δωρούμενος, καὶ τὸ σὸν φυλάττων, διὰ τοῦ Σταυροῦ σου πολίτευμα.

Κοντάκιον. Ἦχος δ’. Αὐτόμελον.

Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ ἑκουσίως, τῇ ἐπωνύμῳ σου καινῇ πολιτείᾳ, τοὺς οἰκτιρμούς σου δώρησαι Χριστὲ ὁ Θεός· εὔφρανον ἐν τῇ δυνάμει σου, τοὺς πιστοὺς Βασιλεῖς ἡμῶν, νίκας χορηγῶν αὐτοῖς, κατὰ τῶν πολεμίων· τὴν συμμαχίαν ἔχοιεν τὴν σήν, ὅπλον εἰρήνης, ἀήττητον τρόπαιον.

Μεγαλυνάριον.

Σήμερον ἡ κτίσις πᾶσα Σωτήρ, πόθῳ ἀνυψοῦσα, τὸν πανάγιόν σου Σταυρόν, τὴν φωνήν σου αἴρει, καὶ πίστει ἐκβοᾷ σου· Δώρησαι τῷ λαῷ σου, Λόγε τὴν χάριν σου.